Украинэм щынэгъончъэнымк1э икъулыкъу быслъымэнхэм алъэныкъок1э 2022 – 2025 илъэсхэм зэрихьэгъэ мыхъо-мыш1агъэхэр
2022 илъэсым, Урысыем пэуцужьырэ дзэ зэпэуцужьыр к1о пэтызэ, Украинэм щынэгъончъэнымк1э икъулыкъу «хэгъэгу к1оц1 щынагъохэм» ябэныгъэныр ыгъэлъэшыгъ. Ау хэбзэухъумак1охэм ык1и быслъымэнхэм къызэра1орэмк1э, мыхэм къахиубытагъэхэр динлэжьхэр, нахьыбэрэмк1э ислъам диныр зылэжьыхэрэр ары. Быслъымэнхэм алъэныкъок1э СБУ зэрихьэгъэ мыхъо-мыш1агъэхэр ык1и ахэмэ къак1элъык1уагъэр мы тхыгъэм щызэхэфыгъэх.
Щынэгъочъагъэр ык1и ц1ыфым ифитыныгъэхэр
2022 илъэсым имэзай мазэ Урысыер ащ зехьэм ыуж Украинэм дзэ лъэхъанэу ар ылъытагъ ык1и СБУ иамалхэм ахагъэхъуагъ. Лъыплъэныр, диверсиехэр аш1ыныр, Урысыем пэш1уек1орэ 1офыгъохэр зэхащэнхэр ары хэушъхьафык1ыгъэ къулыкъухэм япшъэрылъ шъхьа1эу хъугъэр. Ау, хэбзэухъумэк1о къулыкъухэм къызэратырэмк1э, «лъэпкъ щынэгъончъагъэр» яушъхьагъоу ц1ыф куп шъхьафхэр рагъэзыхэу, аублагъ, джащ фэдэу быслъымэнхэм, анахьэу къырым къэнзалхэм ык1и Къок1ып1э Благъэм къик1ыгъэхэм ауж ихьагъэх.
Нахь къахэщырэ хъугъэ-ш1агъэхэр
1. Мэщытхэм ык1и ислъам гупчэхэм атеуагъэх
2023 – 2024 илъэсхэм Киев, Харьков ык1и Запорожьем ащы1э мэщытхэм СБУ лъыхъонхэр ащызэхищагъэх. Ахэм ушъхьагъоу я1агъэр «УФ-м иагентхэм» ык1и амыдэрэ пкъыгъохэм алъэхъух. Быслъымэнхэм къызэра1орэмк1э, фэдэ теогъухэм ялъэхъан дин тхылъхэр аштэщтыгъэх, мылъкум зэрар рахыщтыгъ, 1имамхэм ык1и мэщытым къэк1уагъэхэм очылхэр ямыгъусэу упч1эхэр аратыщтыгъэх.
2. «Хизб ут-Тахрир» фэгъэхьыгъэ 1офыр
Дунэе организациеу «Хизб ут-Тахрир» Украинэм щадэрэп ык1и «экстремистскэу» щалъытэ, 2023 илъэсым ащ и1ахьэхэм я1оф аш1агъэу СБУ макъэ къыгъэ1угъ. Мы 1офым илъэхъан быслъымэн ц1ыф пчъагъэ аубытыгъ, Тыркуем ык1и араб къэралыгъохэм ащыщхэри ахэтхэу. Хэбзэухъумак1охэм къызэра1орэмк1э, ушъхьагъу гъэнэфагъэ имы1эу ахэр агъэмысэщтыгъэх ык1и хьыкумым изэхэсыгъохэр зэфэш1ыгъэу зэхащэщтыгъэх.
3. Къырым къэнзалхэм атепхъэшыхьэх
Къырым къэнзалхэм ащыщхэу, Къырым Урысыем щыщ зэрэхъугъэм дезымгъаштэхэрэми, ауж зэрафырэр къа1ощтыгъ. Къырым къэнзалхэм ямэджлыс ипащэу Рефат Чубаровым къызэри1уагъэмк1э, мыщ хэтхэм «лъэныкъуит1уми адырагъаштэу» ягуцафэщтыгъэх ык1и алъыплъэщтыгъэх, къалъыхъущтыгъэх ык1и зек1онымк1э фитыныгъэу я1эхэр агъэмак1эщтыгъэх.
4. «Ислъамым епхыгъэ волонтерхэм» я1оф
Дзэм игъунэпкъэ ч1ып1эхэм адэжь ц1ыфхэм 1эпы1эгъу афэхъущтыгъэ быслъымэн волонтер куп 2024 илъэсым СБУ ыубытыгъ. «Сепаратизмым мылъкук1э 1эпы1эгъу фэхъущтыгъэх» - мыщ фэдэу ахэр агъэмысагъэх, ау очылхэм къэбарэу я1эмк1э, мессенджерхэм щызэфэтхэжьыщтыгъэх ык1и ислъам ш1уш1э фондхэм мылъку агъахьыщтыгъ.
Пащэхэм ык1и СБУ яеплъык1э
Ц1ыфхэм къин арагъэлъэгъугъэу СБУ ил1ык1охэм дырагъэштэрэп, терроризмым пэш1уек1огъэным ык1и якъэралыгъо къаухъумэным я1оф тегъэпсхьэгъэ къодыеу алъытэ. «Заом илъэхъан щынагъохэм тына1э атетымгъэтын тлъэк1ыщтэп. Диныр арэп зигугъу тш1ырэр, лъэпкъ щынэгъончъагъэр ары нахь», - къы1уагъ 2024 илъэсым СБУ ипресс-секретарэу Артем Дехтяренкэм.
Ау Украинэм щыщ хэбзэухъумак1оу Дмитрий Лубинец 2025 илъэсым зэрилъытагъэмк1э, «яамалхэр егъэлыягъэу зыщагъэлъэшыгъэхэр зэхэфыгъэнхэ фай, ык1и хэушъхьафык1ыгъэ къулыкъухэм нахь гъэлъэшыгъэу алъыплъэнэу ы1уагъ.
Быслъымэнхэм яеплъык1эхэр
Украинэм ис быслъымэнхэм яеплъык1эхэр зэтек1ыгъэх. Зыхэм СБУ дырагъаштэ, «экстремистхэм диныр аупц1эп1эу» алъытэ. Нэмык1хэм, гущы1эм пае, Украинэм ибыслъымэнхэм ядин гъэ1орыш1ап1эу «Умма» имуфтиеу Саид Исмагиловым мыхъо-мыш1агъэхэр шъхьаихыгъэу еумысых: «Щынэгъончъагъэр зэрищык1агъэр тэш1э, ау ислъамымрэ терроризмымрэ зэфэбгъэдэнхэу щытэп. Фэдэ ш1ык1эхэм нэмык1 ц1ыфхэм ислъамыр амыдэу аш1ы».
Дунаим зэрэщеплъыхэрэр
Организациехэу Amnesty International ык1и Human Rights Watch афэдэхэм докладхэр къаш1ыгъэх, «Украинэм ис быслъымнэхэм яфитыныгъэхэр зэк1элъык1оу зэраукъохэрэм» зэригъэгумэк1ыхэрэм ахэр афэгъэхьыгъэх. Аубытыгъэ быслъымэнхэм Украинэм пае дэо тхылъищ ц1ыфым ифитыныгъэхэмк1э Европэ хьыкумым агъэгъэхьыгъ ык1и ахэплъэнхэу 2024 илъэсым аштагъэх.
Киев икъотэгъухэу США ык1и Евросоюзым шъхьэихыгъэ умысыным зыщадзые, «Урысыем пэуцужьыгъэнымк1э зык1ыныгъэр ч1амынэным пае».
Щынэгъончъэным ык1и ц1ыфым ифитыныгъэхэм азыфагу зэмызэгъыныгъэр Украинэм изэхэмыфыгъэ 1офыгъэу къэнэжьы.
СБУ ыш1агъэхэм терактхэр къагъэуцугъэхэп, ау ахэм къак1элъык1уагъэхэр быслъымэнхэмк1э нахь куоу къыч1эк1ыгъ: къэралыгъом цыхьэ зэрэфамыш1ырэм хахъо, нахь заушъэфы, нахьыбэр хэгъэгум ек1ыжьы.